Cebirsel İfadeler

  • BU KONUDA ÖĞRENECEKLERİMİZ:
  • √ Değişken, Terim, Katsayı Nedir?
  • √ Cebirsel İfadeleri Farklı Biçimde Yazma
  • √ Cebirsel İfadeleri Çarpma

Öncelikle cebirsel ifadelerle ilgili temel kavramlar olan değişken, bilinmeyen nedir, cebirsel ifade nedir, katsayı nedir, terim nedir, sabit terim nedir hatırlayalım. Ayrıca bu konudan önce cebirsel ifadelerle toplama ve çıkarma işlemi konusunu da tekrar etmeniz faydanıza olacaktır.

CEBİRSEL İFADELER

CEBİRSEL İFADE VE BİLİNMEYEN NEDİR?

En az bir bir bilinmeyen ve bir işlem içeren ifadelere cebirsel ifadeler denir. Cebirsel ifadelerde sayıları temsil eden harflere değişken ya da bilinmeyen denir.

ÖRNEK : Bir sayının 2 katının 3 fazlası ifadesini cebirsel ifade olarak yazalım.

Cebirsel ifademiz: 2x + 3 olur. Bu cebirsel ifadede “x” bilinmeyendir.

TERİM VE KATSAYI NEDİR?

Bir cebirsel ifadede bir sayı ile bir veya birden fazla değişkenin çarpımına terim denir. Terimlerde çarpım durumunda bulunan sayıya katsayı denir.

ÖRNEK : 5x ifadesinde x bilinmeyen, 5 ise katsayıdır.

Terimleri birbirinden ayırmak için “+” ve “−” sembollerinin önünden ifadeyi böleriz. Her parça bir terimdir.

ÖRNEK : 5x + 2y − 7 ifadesini inceleyelim.

5x + 2y − 2 ifadesini “+” ve “−” işaretlerinin önünden bölersek terimleri elde ederiz.

5x / + 2y / − 7 ifadesi 3 terimlidir. Terimleri 5x, 2y ve −7’dir

SABİT TERİM NEDİR?

İçerisinde değişken bulunmayan terime sabit terim denir.

ÖRNEK : 6y + 12 ve −3x − 9 ifadelerinde sabit terimleri bulalım.

6y + 12 cebirsel ifadesinde sabit terim +12’dir.

−3x − 9 cebirsel ifadesinde sabit terim −9’dur.

Sabit terim de bir katsayıdır.

5x2 − 7 cebirsel ifadesinde kat sayılar 5 ve −7’dir.

CEBİRSEL İFADELERDE ÇARPMA İŞLEMİ

Cebirsel ifadelerle çarpma işlemi yapılırken çarpanlardan birindeki her bir terim ile diğerindeki her bir terim ayrı ayrı çarpılır. Elde edilen sonuçta benzer terimler varsa bunlar arasında toplama çıkarma işlemi yapılarak sadeleştirme yapılır.

1 Terimli ile 1 Terimli Cebirsel İfadeyi Çarpma

Katsayılar çarpılıp katsayı olarak, bilinmeyenler çarpılıp bilinmeyen olarak sonuca yazılır.

ÖRNEK : 6 ifadesi ile 2x ifadesini çarpalım.

6 ile 2x’in katsayısı (2) çarpılır. 6.2=12

Bilinmeyen olarak sadece x olduğu için sonuç 12x bulunur.

ÖRNEK : 3x ifadesi ile 5x ifadesini çarpalım.

3x’in katsayısı (3) ile 5x’in katsayısı (5) çarpılır. 3.5=15

3x’teki bilinmeyen (x) ile 5x’teki bilinmeyen (x) çarpılır. x.x=x2

Sonuç: 3x.5x = 15x2

ÖRNEK : −4x ile 2y’i çarpalım

Katsayılar çarpımı: −4.2=−8

Biinmeyenler çarpımı: x.y = xy

−4x . 2y = −8xy

1 Terimli ile 2 Terimli Cebirsel İfadeyi Çarpma

Bir terimlideki terim diğer iki terimle sırayla çarpılır ve en son varsa sadeleştirme yapılır.

ÖRNEK :  5 . ( 7x + 2y ) işlemini yapalım.

Tek terimli 5, diğer iki terimle ayrı ayrı çarpılır. (Dağılma Özelliği)

= 5 . 7x + 5 . 2y

= 35x + 10y

ÖRNEK : −2x . ( x + 3 ) işleminde de aynı şekilde x ve +3’ü sırayla −2x ile çarparız.

= ( −2x . x) + ( −2x . 3 )

= (−2x2) + (−6x)

2 Terimli ile 2 Terimli Cebirsel İfadeyi Çarpma

İlk çarpandaki her bir terim ile ikinci çarpandaki her bir terim ayrı ayrı çarpılır. Sonra sadeleştirme varsa yapılır.

ÖRNEK :  ( 2x + 3 ) . ( 4x + 1 ) işlemini yapalım.

İlk ifadedeki 2x’i diğer ifadedeki 4x ve +1 ile ayrı ayrı çarpacağız.

Benzer şekilde ilk ifadedeki +3’ü diğer ifadedeki 4x ve +1 ayrı ayrı çarpacağız.

= (2x.4x) + (2x.+1) + (3.4x) + (+3.+1)

= 8x2 + 2x + 12x + 3 [2x ile 12x toplanır]

= 8x2 + 14x + 3

ÖRNEK :  ( x − 1 )2 işlemini yapalım.

( x − 1 )2 = ( x − 1 ) . ( x − 1 ) demektir.

Önce ilk ifadedeki x ile diğer ifadedeki x ve −1 çarpılır.

Sonra ilk ifadedeki −1 ile diğer ifadedeki x ve −1 çarpılır.

= (x.x) + (x.−1) + (−1.x) + (−1.−1)

= x2 + (−x) + (−x) + 1 [−x ile −x toplanır]

= x2 −2x +1

KONUYU PEKİŞTİRMEK İÇİN:

Bunları da beğenebilirsin

Olasılık

Ondalık Gösterimleri Üslü Sayılarla Çözümleme

Çarpanlar ve Asal Çarpanlar

Aralarında Asal Sayılar