FAKTÖRİYEL NEDİR?
n bir pozitif tam sayı olmak üzere 1’den n’ye kadar olan doğal sayıların çarpımına n faktöriyel (çarpansal) denir ve n! şeklinde gösterilir.
n! = 1 . 2 . 3 . … . (n – 1) . n ‘dir.
0! = 1 olarak kabul edilir.
ÖRNEK: Bazı doğal sayıların faktöriyellerini hesaplayalım.
0! = 1
1! = 1
2! = 1.2 = 2
3! = 1.2.3 = 6
4! = 1.2.3.4 = 24
5! = 1.2.3.4.5 = 120
6! = 1.2.3.4.5.6 = 720
7! = 1.2.3.4.5.6.7 = 5040
Faktöriyel Hesaplama sayfamızdan merak ettiğiniz bir sayının faktöriyelini hesaplayabilirsiniz.
NOT: n! aşağıdaki şekillerde de yazılabilir.
n! = n . (n − 1)!
n! = n . (n − 1) . (n − 2)!
ÖRNEK: Yukardaki not ile ilgili aşağıdaki eşitlikleri inceleyelim.
7! = 7.6.5.4.3.2.1 olduğu için:
7! = 7.6! şeklinde yazılabilir.
7! = 7.6.5.4.3.2.1 olduğu için:
7! = 7.6.5! şeklinde yazılabilir.
ÖRNEK: Aşağıdaki işlemlerin sonuçlarını bulalım.
► \(\frac{10!}{8!}\) = \(\frac{10.9.8!}{8!}\) = 10.9 = 90
► \(\frac{13!-12!}{12}\) = \(\frac{13.12!-12!}{12}\) = \(\frac{12!(13-1)}{12}\) = \(\frac{12!(12)}{12}\) = 12!
FAKTÖRİYEL İLE SAYMANIN TEMEL PRENSİBİ İLİŞKİSİ
Faktöriyel işlemi, çarpma yoluyla sayma yani saymanın temel prensibi kullanılan saymalarda da kullanılır.
Birbirinden farklı n tane nesne yan yana n . (n – 1) . (n – 2) . … . 3 . 2 . 1 = n! farklı şekilde sıralanabilir.
ÖRNEK: 4 kişi 4 sandalyeye kaç farklı şekilde oturabilir bulalım.
1.YOL: Soruyu saymanın temel prensibi ile çözelim
| Sandalye: | 1. | 2. | 3. | 4. |
|---|---|---|---|---|
| Oturabilecek Kişi Sayısı: | 4 | 3 | 2 | 1 |
4 kişi 4 sandalyeye 4.3.2.1 = 24 farklı şekilde oturabilir.
2.YOL: Soruyu faktöriyel kullanarak çözelim.
4 kişi 4 sandalyeye 4! = 24 farklı şekilde oturabilir.
ÖRNEK: KİTAP kelimesinin harfleriyle aynı harflere sahip anlamlı ya da anlamsız 5 harfli kaç farklı kelime oluşturulabilir bulalım.
1.YOL: Soruyu saymanın temel prensibi ile çözelim
| Harf Sırası: | 1. | 2. | 3. | 4. | 5. |
|---|---|---|---|---|---|
| Gelebilecek Harf Sayısı: | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
Bu harflerle 5 harfli 5.4.3.2.1 = 120 farklı kelime oluşturulabilir.
2.YOL: Soruyu faktöriyel kullanarak çözelim.
Oluşturulacak kelimede K, İ, T, A, P harflerinden her biri birer kez yer alacaktır. Bu yüzden bu 5 harf 5! = 120 farklı şekilde sıralanır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORULAR
ÖRNEK 1: \(\frac{(n+2)!}{n!}\) işleminin sonucunu bulalım.
\(\frac{(n+2)!}{n!}\) = \(\frac{(n+2).(n+1).n!}{n!}\) = (n+2).(n+1) = n2 + 3n + 2
ÖRNEK 2: 10 kişi yan yana sıralanarak fotoğraf çektirecektir. Kaç farklı biçimde sıralanabilirler bulalım.
10 kişi 10! farklı şekilde sıralanabilir.
ÖRNEK 3: Anne, baba ve 3 çocuktan oluşan bir aile, anne ve baba yan yana olmak şartıyla kaç farklı biçimde sıralanabilir bulalım.
Anne ve baba her zaman yan yana olacağı için anne ile baba 1 kişi (A-B) gibi düşünülür.
A-B, Ç1, Ç2, Ç3 nesnelerinin sıralaması 4! biçimde gerçekleşir. Anne ve baba kendi aralarında da 2! (A-B, B-A) şeklinde yer değiştirebilir.
Sonuç olarak 4! . 2! = 24 . 2 = 48 sıralama yapılabilir.
ÖRNEK 4: 4 erkek 5 kız, erkekler ve kızlar bir arada olmak şartıyla kaç farklı biçimde sıralanabilir bulalım.
Erkekler hep yan yana olacağı için 1 kişi (E), kızlar da hep yan yana olacağı için 1 kişi (K) olarak düşünülür.
E, K nesnelerinin sıralaması 2! biçimde gerçekleşir. Ayrıca erkekler kendi arasında 4!, kızlar kendi arasında 5! kadar sıralanır.
Sonuç olarak 4! . 5! . 2! = 24 . 120 . 2 = 5760 sıralama yapılabilir.
| ÖNCEKİ KONU | SONRAKİ KONU |
| Sayma Yöntemleri | Permütasyon |
matematikciler.com olarak ziyaretçilerimize ücretsiz ve nitelikli içerikler sunmak için yoğun çaba sarfediyoruz. Bu emeğin korunması adına bu konu anlatımının izinsiz yayınlanması yasaktır!